Η υπόφυση αποτελεί ωοειδές μόρφωμα μικρών διαστάσεων που κρέμεται από την κάτω επιφάνεια του εγκεφάλου με μίσχο.
Βρίσκεται στη βάση του κρανίου, μέσα σε προστατευτική οστεϊνη θήκη, το τουρκικό εφίππιο.
Η λειτουργία του κρίνεται σημαντική στην ρύθμιση του ενδοκρινικού συστήματος στο σώμα αλλά και σε άλλες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού.
Μερικές από τις λειτουργίες που επηρεάζει είναι οι εξής:
- Αρτηριακή πίεση
- Περίοδος γονιμότητας στις γυναίκες
- Αναπαραγωγή
Ανατομικά διαχωρίζεται σε δύο τμήματα, τον πρόσθιο λοβό που ονομάζεται αδενοϋπόφυση και τον οπίσθιο λοβό την νευροϋπόφυση το οποίο εκκρίνοντας μία ορμόνη (αντιδιουρητική) οδηγεί στην ρύθμιση της αποβολής ή της κατακράτησης των ούρων.
Η αδενοϋπόφυση κάνει την παραγωγή των εξής:
- Γοναδοτροφίνες (LH & FSH), για την ρύθμιση της λειτουργίας των όρχεων και των ωοθηκών.
- Την αυξητική ορμόνη GH που είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη καθ΄ ύψος
- Της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης TSH η οποία είναι υπεύθυνη για την ρύθμιση της λειτουργίας του θυρεοειδούς
- Της φλοιοεπινεφριδιοτρόπου ορμόνης ACTH η οποία έχει άμεση σχέση με την παραγωγή της κορτιζόλης
- Την Προλακτίνη PRL η οποία λαμβάνει μέρος στην διαμόρφωση της σεξουαλικής επιθυμίας και της γαλουχίας
Όπως κάθε ενδοκρινολογικό όργανο έτσι και η υπόφυση ενδέχεται να προβληματίσει με περιπτώσεις υπερλειτουργίας ή υπολειτουργίας κάποιων ορμονών της.
Όχι σπάνια εντοπίζονται μικρά αδενώματα (ίσα ή μικρότερα του ενός εκ.) ή και μεγαλύτερα (από 1 εκ και πάνω) τα οποία μπορεί να είναι λειτουργικά ή μή, διηθητικά ή μη, πέριξ ευγενών δομών.
Στην περίπτωση των λειτουργικών, αυτά έχουν να κάνουν με την υπερπαραγωγή ορμονών με αντίστοιχες κλινικές εκδηλώσεις (γαλακτόρροια, Cushing, μεγαλακρία κ.α)
Στα μεγαλύτερα αδενώματα, κυρίως τα διηθητικά, ενδέχεται να παρουσιαστούν καταστάσεις υποφυσιακής ανεπάρκειας ή και διάφορες νευρολογικές διαταραχές, ή και έκπτωση των οπτικών πεδίων από την πίεση των οπτικών νεύρων.
Όσον αφορά τα συμπτώματα, αυτά διαφέρουν και σχετίζονται με την περίπτωση της πάθησης της υπόφυσης.
Τα συμπτώματα που παρουσιάζονται στις περιπτώσεις υποφυσιακής ανεπάρκειας, επίσης διαφέρουν και εξαρτώνται από την ορμόνη που δεν εκκρίνεται με επάρκεια.
Στην περίπτωση δε που τα αδενώματα της υπόφυσης δεν παράγουν κάποια ορμόνη, τα συμπτώματα ενδέχεται να εμφανιστούν πολύ αργά και το άτομο να παραμείνει για χρόνια ασυμπτωματικό.